Verdere verbeteringen BMP

[DPRP00]

SOVON heeft een aantal zaken verbeterd in de BMP bij de laatste herziening maar er zijn nog steeds een aantal storende aspecten, die voor een onnodige variatie zorgen bij de uiteindelijke territoriumbepaling. Het verbaast me dat er voor deze laatste herziening van 2017 geen uitgebreidere enquete onder de waarnemers is gehouden om te beoordelen welke veranderingen met prioriteit doorgevoerd moeten en kunnen worden.

{1) begingrenzen
Met de laatste wijziging van de BMP datumgrenzen is de begindatum van een aantal soorten naar voren geschoven. Terecht, want met name bij rietvogels lagen de datumgrenzen te laat. Bij veel soorten moet de datumgrens nog verder vervroegd worden. Bij veel soorten wordt het effect van zingende doortrekkers overschat. Mijn ervaring met rietzangers bijvoorbeeld is dat de optimale biotopen onderteld worden. Hier zingen de rietzangers maximaal als de datumgrens nog niet bereikt is en bij het eerste bezoek binnen de datumgrenzen zitten de vogels in deze zone op eieren en houden zich dan veel rustiger. In de suboptimale biotopen (tweede keus) wordt dan wel maximaal gezongen, maar dit geeft uiteindelijk natuurljjk een vertekend eindresultaat. Advies: de datumgrens bij veel soorten nog verder vervroegen.
(2) eindgrenzen
Minstens zo belangrijk is de einddatum. Het is vreemd dat bij veel zangvogels de einddatum ergens in juli is geplaatst. Vanaf half juni is in het veld een onoverzichtelijke situatie ontstaan met alarmerende mannetjes en vrouwtjes. Als je het goed wil doen dan moet je bepalen of er uitgevlogen jongen zijn met volgroeide staartpennen. Is dit laatste het geval dan moet de waarneming als Volwassen individu genoteerd worden. Maar zitten de jongen nog in het nest of hebben ze onvolgroeide staartpennen, dan moet de alarmerende vogel als nestindicerend worden genoteerd. In de praktijk lastig te doen. Daar komt bij dat sommige vogels een poging wagen van een tweede broedsel. Vogels kun je dan horen zingen op plaatsen waar je ze nooit eerder hebt waargenomen . Deze tweede pogingen tot het vestigen van een territorium kunnen het eindresultaat behoorlijk beinvloeden. Advies: de einddatum vervroegen. Bij een soort als snor en rietzanger kan deze datum best op 15 juni worden gezet.

(3) geldige bezoeken.
Het aantal geldige bezoeken van zomerzangvogels wordt bepaald vanaf het eerste bezoek dat de vogel is waargenomen. Dit geeft echter veel onnodige ruis. Een enkele vroege waarneming van een enkele vroege rietzanger of snor kan tot gevolg hebben dat er voor een geldig territorum uiteindelijk 2 waarnemingen nodig zijn in plaats van 1. En dat terwijl zo'n vroege waarneming van zo'n vroege vogel eigenlijk helemaal niet relevant is. Als je zo'n vroege waarneming verwijderd dan kan het aantal territoria ineens 20 % hoger liggen.
Advies: deze afhankelijkheid opheffen en het aantal geldig bezoeken onafhankelijk maken van de eerste waarneming. In plaats daarvan tellen alleen de bezoeken binnen de datumgrenzen mee. Uiteraard moet dan ook het aantal normbezoeken aangepast worden.

[AJNG05]

Beste Dirk,

Sorry dat we nog niet hebben gereageerd. Mijn collega Jan-Willem Vergeer zal binnen 2 dagen inhoudelijk reageren.

[JVRR00]

Beste Dirk,

Dank voor je goed doordachte opmerkingen en sorry voor deze late reactie! Bij het aanpassen van de interpretatiecriteria hebben we een aantal scenario's doorgerekend. We balanceren op een smal koord: enerzijds weten we dat sommige datumgrenzen en andere regels niet (meer) optimaal functioneren, anderzijds willen we de vergelijkbaarheid met de in eerdere jaren verzamelde telgegevens in stand houden. Grote wijzigingen in de interpretatiecriteria kunnen op dat vlak voor serieuze problemen zorgen (trendbreuk). In een ideale wereld zouden we al die oude data opnieuw gaan autoclusteren, maar dat veronderstelt de beschikbaarheid van alle basisdata, en die zijn voor het gros van de data helaas niet beschikbaar.
Wat betreft het breder uitzetten van een verzoek aan BMP-tellers om mee te denken over dit soort zaken: we zijn uitgegaan van recente literatuur van soort/soortgroep-specialisten en mails en opmerkingen van diverse BMP-tellers. Daarnaast zijn ervaringen van (professionele) Sovon-medewerkers en de vrijwillige districts-coördinatoren verwerkt. Wellicht hebben we onderschat dat veel ervaren BMP-tellers hier nog wat nadrukkelijker hun licht over hadden willen doen schijnen. Achteraf bezien hadden we hier inderdaad meer mee moeten doen. Dat is denk ik een belangrijke les voor een volgende update.

Met vriendelijke groet,

Sovon Vogelonderzoek Nederland
Jan-Willem Vergeer

[DPRP00]

Bedankt Jan-Willem, Ik denk dat dit forum ook een nuttige rol kan spelen als informatie kanaal voor jullie.
Vooralsnog blijft de toegang echter nogal verborgen. Hoogste tijd dat het wat prominenter op de voorpagina wordt geplaatst.

[MSKA00]

Hoi,

Ik zie nu voor het eerst dat er een Sovon forum is, en zo lees ik dit nu. Ik ben het helemaal met de drie punten van Dirk eens. Ik baseer me daarbij vooral op mijn ervaring met Gekraagde roodstaarten waar ik enkele jaren in veel detail naar heb gekeken (e.e.a. zou nog eens in en artikel moeten verschijnen).

Onze ervaring met de roodstaarten is dat het gros van de mannen aankomt in het territorium, gelijk begint te zingen en binnen een of enkele dagen een vrouw aan de haak slaat en dan abrupt stopt met zingen. In veel gevallen alarmeren dergelijke paartjes ook totaal niet (ook al sta je vlak naast het nest). Ik vermoed dat in de jaren '70, toen de BMP methode werd bedacht, dergelijke eenmalig zingende mannen voor zingende doortrekkers werden aangezien. En dat de late datumgrens is bedacht om dergelijke vogels uit te sluiten. Echter, wij hebben nog nooit een zingende doortrekker meegemaakt. Iedere zingende man betrof een territorium (ook diezelfden die slechts eenmaal zingend zijn gehoord). Ik wil niet uitsluiten dat er door ons vast eens een zingende doortrekker gemist zijn, maar het staat in elk geval niet in verhouding tot het aantal territoria dat je kunt claimen op basis van een eenmalige waarneming ver voor de datumgrens. Vaak alarmeren de roodstaarten pas als de jongen uitvliegen en niet eerder. Ik heb overigens wel de indruk dat in gebieden waar de territoria dicht op elkaar zitten overwegend vaker wordt doorgegaan met zingen na de paarvorming (maar dan kort en heel vroeg in de ochtend), dan in gebieden waar de paren verder uit elkaar zitten, maar dat is slechts een indruk. De bulk van de paartjes raakt al voor 30 april gepaard en zingen dus rond 30 april al niet meer en alarmeren dus amper. Deze territoria worden op deze manier gemist in het BMP. Sterker nog, het BMP telt voornamelijk het aantal mannetjes dat geen vrouwtje weet te bemachtigen (ieder jaar variërend, ca 5-15%), want dat zijn de mannen die na 30 april volhardend blijven zingen. Nog een artefact van het gebruik van datumgrenzen: ik heb het nooit uitgerekend, maar het zou me niet verbazen wanneer blijkt dat de jaren waarin de roodstaarten relatief laat aankomen, en de zangpiek dus dichter op de datumgrens zit, ook de jaren blijken te zijn met een hoge BMP-index.

Dus ik bepleit het geheel loslaten van het idee van een datumgrens voor trekvogels zoals Gekraagde roodstaart. Dat is ook in lijn met de bevindingen van Ron van der Hut met het Porseleinhoen, iedere zingende man is een territorium, ongeacht de datum. In ieder geval zou per soort opnieuw moeten worden bekeken of een datumgrens wel relevant is.

Ik snap uiteraard het 'balanceren op het smalle koord'. Wat dat betreft is de huidige manier van inwinnen van gegevens via Avimap natuurlijk een goudmijn. Want het is tegenwoordig mogelijk om een trend te berekenen met de richtlijnen zoals ze altijd geweest zijn (voor de vergelijkbaarheid) en een separate trend op basis van nieuwe inzichten (bijv. zonder datumgrens). In de toekomst zou je dan de twee trends aan elkaar kunnen ijken en bepalen wat de relatieve afwijking is van de oude trend met de nieuwe (en of dat in warme/koude/natte/droge jaren ook verschilt is of niet). Wat ik daarvoor wel mis, is het volgende. Ik weet dat veel tellers soorten niet noteren als ze nog niet meetellen. Bijv. Rietgorzen nog niet invoeren voor half april, terwijl ze al wel volop zingen in het gebied. Zelf doe ik dat ook wel bij bijvoorbeeld Kuifeend, die voer ik in maart en april niet altijd in. Wil je een trend berekenen zonder gebruik van datumgrenzen, dan is het wel relevant om te weten of de soort is niet is ingevoerd of dat de soort niet aanwezig was. Volgens mij is het slim om iets in te bouwen waarmee per bezoek kan worden aan/af gevinkt of enkele soorten al dan niet zijn genoteerd. Omdat dat relevant is voor het wel of niet kunnen berekenen van een trend op basis van gewijzigde datumgrenzen/criteria (ik zou me namelijk ook kunnen voorstellen dat datumgrenzen in de toekomst worden gerelateerd aan de temperatuursom bijvoorbeeld).

[JVRR00]

Beste Marten,

Veel dank voor je bijdrage aan de discussie over het gebruik van datumgrenzen in het BMP. Fijn dat je je grondige kennis van de Gekraagde Roodstaart met ons wil delen (al hoop ik wel dat er ook nog een mooi Limosa-artikel gaat komen)!
Je opmerkingen over zin en onzin van datumgrenzen sluiten aan bij een discussie die hierover ten kantore loopt; materie waarover de meningen uiteenlopen. Mede vanwege de waardevolle bijdragen op het forum van o.m. Dirk Prop en van jou willen we de komende tijd het fenomeen datumgrenzen en de precieze aanpak er van nog eens goed tegen het licht houden. We gaan daartoe proberen om enkele studenten te werven om een aantal zaken op een rij te zetten, bijvoorbeeld wat het loslaten van datumgrenzen zou betekenen voor de telresultaten, en hoe we trendbreuken kunnen vermijden. Zij zullen begeleid worden door collega's uit zowel de monitoring- als de wetenschappelijke hoek van Sovon. Daarbij zal uiteraard ook een beroep worden gedaan op bevindingen van mensen als Dirk en jou. Terecht memoreer je ook de mogelijkheden die Avimap biedt tot nadere analyses van BMP-data, al moeten we inderdaad goed kijken naar wat tellers wel of niet in Avimap hebben gezet. Je bent immers beslist niet de enige die soms waarnemingen van voor de datumgrens niet hebt ingevoerd.
Een en ander zal niet in een vloek en een zucht gedaan zijn, maar ik ben ervan overtuigd dat het BMP dankzij dit soort discussies uiteindelijk alleen maar beter kan worden. Dank dus nogmaals voor je bijdrage daaraan!

Met vriendelijke groet,

Jan-Willem Vergeer, coördinator BMP